Centrum im. Adama SmithaPierwszy Niezależny Instytut w Polsce od 16 września 1989 roku

życie a liberalizm

Perpetuum mobile Keynesa

Teoria ekonomiczna Johna Keynesa, ogłoszona w pełnej formie w 1936 roku, w odpowiedzi na światowy kryzys gospodarczy, polegała w największym skrócie na tym, że w obliczu kryzysu państwa powinny wydawać więcej pieniędzy, żeby stymulując w ten sposób popyt i inwestycje, doprowadzić do wzrostu produkcji i pełniejszego zatrudnienia. Odpowiadało to praktyce New Dealu, wprowadzonego przez prezydenta Franklina Roosevelta w 1933 w związku z tym kryzysem. Pęd do konsumpcji proponował Keynes kontrolować przez podatki i ustalanie stóp oprocentowania kredytów. Zalecał znaczny wzrost roli rządu w gospodarce, choć z pozostawieniem pola dla inicjatywy indywidualnej. Dopuszczał deficyt budżetowy, a tym samym zadłużanie się rządów.

Państwa mniej lub bardziej poszły w tym kierunku. Czy słusznie? Nie mamy dla porównania rzeczywistości równoległej, świata, który by trzymał się pełnej wolności gospodarczej. Można jednak zauważyć, że przez kilkadziesiąt lat przed tą zmianą wzrost gospodarczy był w sumie szybszy niż przez kilkadziesiąt lat po. Kraje, które pozostają konsekwentnie wolnorynkowe, ograniczając rolę władzy do tworzenia ram dla inicjatywy indywidualnej, osiągnęły w dłuższej perspektywie lepsze wyniki (Singapur, Hong Kong, Tajwan).

Coś z niczego

Gdzie tkwił błąd? Otóż Keynes łudził siebie i innych nadzieją, że z wartości wirtualnej i umownej, jaką są wypuszczane na rynek pieniądze, powstanie wartość materialna, czyli produkcja i zatrudnienie. Odpowiada to nadziei na zbudowanie „perpetuum mobile”, maszyny poruszającej się bez końca, czyli dającej więcej energii niż otrzymała.

Fizyk i technik z wynalazcą takiej maszyny nie dyskutuje. W ekonomii jest jednak inaczej, jakby nie była nauką, przy całych swoich walorach jako dziedziny wiedzy (tak ją opisywał mój ojciec, profesor ekonomii, skądinąd zainteresowany Keynesem). Ba, zwolennicy stwórczej funkcji pustego pieniądza lżą normalnych ekonomistów jako niekompetentnych i ogłaszają bankructwo ekonomii klasycznej, wolnego rynku itd.

Czy Keynes i jego zwolennicy nie zdawał sobie z tego sprawy? Niezupełnie. Zapytany o długofalowe skutki swojej metody, miał odpowiedzieć unikiem: „W dłuższej perspektywie wszyscy umrzemy”. Wydaje się, że znalazł receptę krótkoterminową, gdyż złudzeni dostępnością pustego pieniądza inwestorzy i pracownicy mogą zostać w opisany sposób zachęceni do produkcji. Potem jednak odkrywają, że pieniądz stracił wartość i nie opłaca się dalej tyle produkować. W momencie kryzysu metoda Keynesa łagodzi jego objawy, ale potem hamuje rozwój. Perpetuum mobile puszczone w ruch z początku raźno się obraca, ale potem zwalnia i staje, ku rozczarowaniu wynalazcy…

Błąd ten dobrze widać z punktu widzenia fizyki i techniki, ale także od strony ludzkiej natury i moralności. Wszelka działalność ekonomiczna wynika z aktywności człowieka, z jego woli, rozumu i pracy, a tym samym nie może być jej początkiem emitowany przez rządy pieniądz, a nawet materialne środki produkcji. Następnie, człowiek i społeczeństwo działają lepiej i bardziej celowo w warunkach wolności, a nie w wąskich ramach narzuconych przez biurokrację. Keynesism to duży krok w stronę kolektywizmu i etatyzmu, wedle którego państwo lepiej radzi sobie z problemami obywateli niż oni sami i jest w ogóle ważniejsze od jednostek.

Potrzebną ramę dla gospodarki stanowi moralność, dlatego władza państwowa powinna zwalczać niszczącą dla gospodarki kradzież i nieuczciwość – gdy te bowiem się rozpowszechniają, praca i przedsiębiorczość przestają się opłacać. Tymczasem władza działająca według instrukcji Keynesa oszukuje obywateli wydając pusty pieniądz oraz obdziera ich i demotywuje przez nadmierne opodatkowanie. Duże pieniądze w rękach władzy stanowią pokusę dla korupcji, a ich wydawanie jest o około jedną trzecią efektywne niż w przedsiębiorstwie rynkowym. W systemie Keynesa w wersji polskiej receptą na start w biznesie jest iść na bezrobocie i uzyskać dotację, jak to ogłosił niedawno wielki tytuł na pierwszej stronie ogólnopolskiego dziennika.

Następnie, metoda Keynesa i Roosevelta oznacza dodatkowe koszty, czyli marnotrawstwo. Jeśli idziemy na zakupy, nie pobieramy za to dodatkowego wynagrodzenia i poza ceną towarów nic z naszych portfeli nie znika. A jeśli kupuje dla nas państwo, znaczy to, że mrowie urzędników bierze pieniądze za to, że dzieli pieniądze, a potem coś dla nas wybiera i dostarcza. System rozdzielczy wymaga licznej administracji i skomplikowanych przepisów, które się nawzajem warunkują.

Niestety, co jest stratą dla obywateli, okazuje się korzyścią dla rządu i zatrudnionych na rządowych posadach. Dostają bowiem do dyspozycji więcej władzy i pieniędzy – i jeszcze moralną satysfakcję, że dzięki temu ratują kraj!

Utracony wzrost

Za metodą Keynesa stoi strach przez kryzysem. Tymczasem mimo systematycznych, dużych wydatków rządowych nadal możliwy się okazuje spory kryzys, którego korzenie tkwią w tolerowanej przez władze spekulacji pustym pieniądzem. Owe wydatki wcale też nie wyeliminowały bezrobocia, czego Keynes oczekiwał i co miał na celu.

Wydaje się, że cykle koniunkturalne, przeplatające się okresy wzrostu i osłabienia są po prostu w jakiś sposób naturalne, nawet jeśli bywają wywołane czy pogłębiane przez błędy rządzących. (O mechanizmie tych cykli sensownie mówi ekonomiczna szkoła austriacka). Cykliczność jest ceną rozwoju, który po prostu nie może być równomierny. Porównajmy dynamiczny rozwój wolnej gospodarki z kryzysami po drodze i powolny wzrost gospodarki regulowanej. Przedstawia to uproszczony z konieczności wykres.

 

Regulując gospodarkę i na dużą skalę interweniując na rynku, można po części uniknąć okresów załamania, choć nie stagnacji. Jednakże gospodarka przeregulowana w krajach z rozdętym sektorem publicznym (dolna krzywa na wykresie) nie rośnie tak szybko jak gospodarka wolna. Utracone korzyści przedstawia pole zacieniowane.

Gdy posuwamy się po dolnej linii wykresu, nie widzimy, o ile wyżej bylibyśmy w innych warunkach. Przypomina się tytuł książki jednego z klasyków ekonomii wolnorynkowej, Frédérica Bastiata: „Co widać i czego nie widać”. Widać świadczenia społeczne, względną stabilizację i rządy trąbiące, że nas ratują w kryzysie, a nie widać utraconego sukcesu i utraconej wolności.

Ma to ciekawy aspekt matematyczny. Rządzących, ekonomistów i zwykłych ludzi przeraża okres kryzysu, czyli spadku produkcji. W wolnej gospodarce (górna krzywa na wykresie) w czasie kryzysu może nastąpić spadek (strzałki). To znaczy, że pochodna funkcji wzrostu (różniczka) przybiera wielkość ujemną. To uchodzi za katastrofę. Tymczasem należałoby patrzeć na całe pole pod krzywą, które przedstawia wytworzone dobra. To pole stanowi geometryczny obraz całki z tej funkcji. Całka jest odwrotnością różniczki i kto by na politechnice rozwiązując zadanie różniczkował zamiast całkować, egzaminu by nie zdał. Rządzą jednak nami ludzie, którzy nie wiedzą, co to jest całka.

Autor jest ekspertem Centrum im. Adama Smitha w dziedzinie etyki, świeckim profesorem teologii na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim. Napisał m.in. książki „W ustroju biurokratycznym”, „Moralna wyższość wolnej gospodarki”, „Między polityką a religią”, „Od Biblii do gazet”.

Reddit icon
Technorati icon
Yahoo! icon
e-mail icon
Twitter icon
Facebook icon
StumbleUpon icon
Del.icio.us icon
Digg icon
LinkedIn icon
MySpace icon
Newsvine icon
Pinterest icon
poniedziałek, 2020-06-01

KOSZTY WYCHOWANIA DZIECI 2020

Materiał z konferencji KOSZTY WYCHOWANIA DZIECI 2020

do pobrania na miejscu lub z tiny.pl/79q15

film: https://youtu.be/GoZre5PAANU ...

czwartek, 2019-06-06

8 CZERWCA DZIEŃ WOLNOŚCI PODATKOWEJ 2019

8 CZERWCA DZIEŃ WOLNOŚCI PODATKOWEJ 2019

INFORMACJA PRASOWA CENTRUM IM. ADAMA SMITHA, Warszawa, 6 czerwca 201 9

 

Centrum im. Adama Smitha oblicza Dzień wolności podatkowej w Polsce od 1994 roku. 

W 2019 roku ...

piątek, 2018-10-26

Informacja prasowa o stanie inicjatywy Centrum im. Adama Smitha w sprawie projektu ustawy dotyczącej podejmowania uchwał przez zgromadzenia wspólników przez Internet

W środę 10 października 2018 r. odbyło się spotkanie grupy roboczej złożonej z ekspertów Centrum im. Adama Smitha oraz przedstawicieli Kancelarii Prezydenta RP w sprawie projektu ustawy dotyczącego podejmowania uchwał przez zgromadzenia wspólników przez Internet.

Dyrektor Narodowej Rady Rozwoju, Samorządu i Inicjatyw Obywatelskich, Pan Paweł Janik wyraził podziękowanie...

niedziela, 2018-08-12

Mariusz Łuszczewski ekspertem ds. relacji indyjskich

Mariusz Łuszczewski decyzją zarządu Centrum jest nowym ekspertem ds. relacji indyjskich. Oficjalne wręczenie tytułu eksperta miało miejsce 8 sierpnia 2018 roku.

poniedziałek, 2020-06-01

KOSZTY WYCHOWANIA DZIECI 2020

Materiał z konferencji KOSZTY WYCHOWANIA DZIECI 2020

do pobrania na miejscu lub z tiny.pl/79q15

film: https://youtu.be/GoZre5PAANU ...

czwartek, 2019-06-06

8 CZERWCA DZIEŃ WOLNOŚCI PODATKOWEJ 2019

8 CZERWCA DZIEŃ WOLNOŚCI PODATKOWEJ 2019

INFORMACJA PRASOWA CENTRUM IM. ADAMA SMITHA, Warszawa, 6 czerwca 201 9

 

Centrum im. Adama Smitha oblicza Dzień wolności podatkowej w Polsce od 1994 roku. 

W 2019 roku ...