Centrum im. Adama SmithaPierwszy Niezależny Instytut w Polsce od 16 września 1989 roku

Friedrich Hayek - Obrońca Wolnego Rynku

Friedrich August von Hayek Urodzony 8 maja 1899 roku w Wiednu, ekonomista austriacki i filozof gospodarki wolnorynkowej.

Był jednym z najbardziej wpływowych ekonomistów austriackiej szkoły ekonomii, wniósł także swój wkład w rozwój nauki prawa oraz kognitywistyki. Był przeciwnikiem interwencjonizmu państwowego i zwolennikiem liberalnej doktryny gospodarczej.

Wczesne lata życia

Hayek urodził się 8 maja 1899 w Wiedniu w arystokratycznej rodzinie. Jego ojciec, August, pracował jako doktor w państwowej służbie zdrowia, publikował także prace naukowe z zakresu botaniki. Od strony matki (Felicity z d. Juraschek) Hayek był spokrewniony z filozofem Ludwigiem Wittgensteinem.

Po wybuchu I wojny światowej w 1914 skłamał o swoim wieku i zaciągnął się do armii austro-węgierskiej. Służył na froncie włoskim, nad rzeką Piawą. Wojnę przeżył bez poważniejszych urazów oraz został odznaczony za odwagę. Po zwolnieniu ze służby postanowił rozpocząć karierę akademicką.

Ekonomista

Studiował prawo, ekonomię, psychologię i politologię na Uniwersytecie Wiedeńskim. Tam również obronił doktoraty z prawa (1921) i politologii (1923). Początkowo sympatyzował z poglądami socjalistycznymi, jednak jego światopogląd uległ zmianie pod wpływem prywatnych seminariów Ludwiga von Misesa, na które uczęszczał razem z Fritzem Machlupem i innymi młodymi studentami. Był także studentem Fredricha von Wiesera.

Hayek pracował jako asystent naukowy profesora Jeremiaha Jenksa na Uniwersytecie Nowojorskim w latach 1923–1924. Następnie doradzał rządowi austriackiemu w kwestiach prawnych i ekonomicznych dotyczących Traktatu wersalskiego. Po zakończeniu współpracy z rządem założył i pracował jako dyrektor w Austriackim Instytucie Badań Nad Cyklami Koniunkturalnymi. Od 1931 na prośbę Lionela Robbinsa podjął pracę jako nauczyciel akademicki w London School of Economics. W latach 30. Hayek cieszył się znaczącą popularnością jako wiodący teoretyk ekonomii, jednak jego modele nie zostały w tych czasach dobrze odebrane przez zwiększającą się liczbę zwolenników teorii Keynesa. Debata pomiędzy dwiema szkołami teorii ekonomii toczy się do dziś.

Pozostał w Wielkiej Brytanii po Anschlussie Austrii, w 1938 przyjął obywatelstwo brytyjskie, a w 1944 został wybrany na członka Akademii Brytyjskiej.

W 1947 założył Towarzystwo Mont Pelerin i został jego przewodniczącym.

Po wojnie był profesorem uniwersytetu w Chicago (1950–1962), następnie uniwersytetu we Fryburgu Bryzgowijskim (1962–1968 i 1977–1992), a także Salzburgu (1968–1977). Hayek był doktorem honoris causa uniwersytetu Rikkyo (Tokio) i uniwersytetu w Salzburgu, honorowym członkiem London School of Economics, Austriackiej Akademii Umiejętności i honorowym senatorem Uniwersytetu Wiedeńskiego.

Zmarł w 1992 we Fryburgu Bryzgowijskim w Niemczech. Został pochowany cmentarzu w wiedeńskiej dzielnicy Neustift.

Poglądy

Jego twórczość obejmowała problemy ekonomiczne (teoria cen, koniunktury i pieniądza), politykę ekonomiczną, filozofię polityczną, teorię prawa, metodologię nauk i psychologię. Opowiadał się za teorią podziału władz. Był za dwiema oddzielnymi izbami parlamentu i ideą praworządności. Argumentował, że wolność łączy się z odpowiedzialnością i chroni nienaruszalność prywatności.

Friedrich August von Hayek był twórcą szkoły pozytywnej krytyki demokracji. Przeciwstawiał jej ideę demarchii, czyli władzy zgromadzenia parlamentarnego nad stanowieniem praw i zasad oraz odebraniem mu decydowania o decyzjach politycznych.

Hayek był krytykiem lewicowej interpretacji racjonalizmu. Twierdził, że człowiek za pomocą własnego rozumu nie jest w stanie pojąć celu ewolucji wszechświata i dowolnie go kształtować. Wiara w możliwość rozumowej kreacji świata otwierała, zdaniem Hayeka, drogę odrzucanemu przez niego etatyzmowi.

Kontynuował tradycje tzw. austriackiej szkoły w ekonomii, współtworząc zarazem tzw. nową szkołę wiedeńską. Był przeciwnikiem interwencji państwa w gospodarkę.

Problem kalkulacji ekonomicznej

W latach 20. XX wieku między ekonomistami szkoły austriackiej a ekonomistami socjalistycznymi toczyła się debata nad możliwością efektywnego gospodarowania w warunkach gospodarki centralnie planowanej. Koncentrowała się ona wokół postawionego przez Ludwiga von Misesa problemu kalkulacji ekonomicznej. Problem ten brzmi: czy a jeżeli tak, to w jaki sposób w warunkach socjalizmu możliwe jest obliczenie jaką ilość danego dobra należy wyprodukować, aby podaż tego dobra zrównać z popytem na nie. Hayek był zdania, że taka kalkulacja jest niemożliwa, ze względu na to że centralny planista nie jest w stanie zebrać potrzebnej do tego wiedzy o potrzebach konsumentów.

Hayek, w przeciwieństwie do dominującego w ekonomii poglądu, twierdził, że głównym problemem ekonomii nie jest alokacja zasobów: Jest to raczej problem najlepszego przeznaczenia zasobów znanych każdemu członkowi społeczeństwa na cele, których relatywne znaczenie znają tylko te jednostki. Lub, by ująć to krótko, jest to problem wykorzystania wiedzy nie danej wszystkim w całej zbiorowości.

Hayek był znany jako jeden z największych krytyków kolektywizmu w XX wieku. Twierdził, że wszystkie formy kolektywizmu (nawet te teoretycznie oparte na dobrowolnej współpracy) mogą być utrzymywane jedynie przez władzę centralną. W swojej najpopularniejszej książce, Droga do zniewolenia, oraz w późniejszych pracach twierdzi, że socjalizm, jako że wymaga centralnego planowania w gospodarce, jest obarczony wysokim ryzykiem przekształcenia się w ustrój totalitarny.

W swoim artykule The Use of Knowledge in Society[3] Hayek argumentuje, że rynkowy mechanizm cenowy najlepiej służy do dzielenia i synchronizowania lokalnej oraz indywidualnej wiedzy, pozwalając społeczeństwu uzyskiwać zróżnicowane cele właśnie przez zasady spontanicznego porządku. Używa pojęcia katalaktyka na określenie „samoorganizującego się systemu dobrowolnej współpracy”.

Nagrody 

W 1974 otrzymał Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii „za pionierską pracę w dziedzinie teorii pieniądza i wahań gospodarczych oraz za pogłębioną analizę współzależności zjawisk ekonomicznych, społecznych i instytucjonalnych”. Wraz z nim uhonorowano Gunnara Myrdala.

W 1984 odznaczony Order of the Companions of Honour przez królową Elżbietę II na prośbę ówczesnej brytyjskiej premier – Margaret Thatcher.

W 1991 otrzymał Medal Wolności z rąk George’a H.W. Busha.

Najważniejsze dzieła

  • Prices and Production (1931)

  • The Pure Theory of Capital (1941)

  • Droga do zniewolenia (1944, wydanie polskie 1998 Arcana)

  • Indywidualizm i porządek ekonomiczny (1948, wydanie polskie 1998 Znak)

  • Nadużycie rozumu (1952, wydanie polskie 2013 Prohibita)

  • Konstytucja wolności (...) Autor, krytykuje teorie wolności politycznej jako mocy oraz możliwości spełnienia osobowości czy dobrobytu. Łączy wolność osobistą jednostki z funkcjonowaniem wolnokonkurencyjnej gospodarki opartej na prawie popytu i sprzedaży. Przeciwstawia się klasycznie pojmowanej sprawiedliwości, znajdującej wyraz w regułach podziału dóbr. Uważa, że narzucenie społeczeństwu jakiegokolwiek modelu dystrybucji jest zaprzeczeniem wolności. Sprawiedliwość może być wyłącznie oparta na zasadzie swobodnie zawieranych umów (...), za stroną:  https://ksiegarnia.pwn.pl/Konstytucja-wolnosci,68736503,p.html (1960, wydania polskie – w drugim obiegu – 1987, PWN 2006)

  • Law, Legislation and Liberty (1978)

  • Unemployment and Monetary Policy: Government as Generator of the Business Cycle (1979)

  • Zgubna pycha rozumu. O błędach socjalizmu (1988, wydanie polskie 2004 Arcana)

Reddit icon
Technorati icon
Yahoo! icon
e-mail icon
Twitter icon
Facebook icon
StumbleUpon icon
Del.icio.us icon
Digg icon
LinkedIn icon
MySpace icon
Newsvine icon
Pinterest icon
poniedziałek, 2020-06-01

KOSZTY WYCHOWANIA DZIECI 2020

Materiał z konferencji KOSZTY WYCHOWANIA DZIECI 2020

do pobrania na miejscu lub z tiny.pl/79q15

film: https://youtu.be/GoZre5PAANU ...

czwartek, 2019-06-06

8 CZERWCA DZIEŃ WOLNOŚCI PODATKOWEJ 2019

8 CZERWCA DZIEŃ WOLNOŚCI PODATKOWEJ 2019

INFORMACJA PRASOWA CENTRUM IM. ADAMA SMITHA, Warszawa, 6 czerwca 201 9

 

Centrum im. Adama Smitha oblicza Dzień wolności podatkowej w Polsce od 1994 roku. 

W 2019 roku ...

piątek, 2018-10-26

Informacja prasowa o stanie inicjatywy Centrum im. Adama Smitha w sprawie projektu ustawy dotyczącej podejmowania uchwał przez zgromadzenia wspólników przez Internet

W środę 10 października 2018 r. odbyło się spotkanie grupy roboczej złożonej z ekspertów Centrum im. Adama Smitha oraz przedstawicieli Kancelarii Prezydenta RP w sprawie projektu ustawy dotyczącego podejmowania uchwał przez zgromadzenia wspólników przez Internet.

Dyrektor Narodowej Rady Rozwoju, Samorządu i Inicjatyw Obywatelskich, Pan Paweł Janik wyraził podziękowanie...

niedziela, 2018-08-12

Mariusz Łuszczewski ekspertem ds. relacji indyjskich

Mariusz Łuszczewski decyzją zarządu Centrum jest nowym ekspertem ds. relacji indyjskich. Oficjalne wręczenie tytułu eksperta miało miejsce 8 sierpnia 2018 roku.

poniedziałek, 2020-06-01

KOSZTY WYCHOWANIA DZIECI 2020

Materiał z konferencji KOSZTY WYCHOWANIA DZIECI 2020

do pobrania na miejscu lub z tiny.pl/79q15

film: https://youtu.be/GoZre5PAANU ...

czwartek, 2019-06-06

8 CZERWCA DZIEŃ WOLNOŚCI PODATKOWEJ 2019

8 CZERWCA DZIEŃ WOLNOŚCI PODATKOWEJ 2019

INFORMACJA PRASOWA CENTRUM IM. ADAMA SMITHA, Warszawa, 6 czerwca 201 9

 

Centrum im. Adama Smitha oblicza Dzień wolności podatkowej w Polsce od 1994 roku. 

W 2019 roku ...