Szanowni Państwo,

Bóg, który dał nam życie, dał nam wolność tymi słowy Tomasz Jefferson ujął istotę wymiaru i ciężaru wolności. Był jednym z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Wierzył głęboko, że człowiek w momencie gdy bierze odpowiedzialność za kierowanie własnym losem jest najbardziej podobny do Pana Boga. Ta, w bardzo uproszczony sposób przedstawiona, idea zawarta w myśli Jeffersona była jednym z fundamentów, na którym Amerykanie budowali swoją pomyślność osobistą i własne państwo. Wolni ekonomicznie i politycznie, przepojeni chrześcijańskimi zasadami stworzyli miejsce na ziemi, którego istnienie przeczy naturalnemu istnieniu biedy oraz nędzy. Przez dwa stulecia najbiedniejsi ludziena świecie tworzyli kraj, który nieustannie jest celem dla tych, którzy chcą odmienić swój los i wydobyć się z nędzy. Jednocześnie jest to ten wymiar bytowania na Ziemi, który dla  chrześcijan nie jest obojętny. Dramat istnienia biedy jest wyzwaniem dla każdego chrześcijanina i z całą wyrazistością dotyka problemu wolności. Nie jest do tolerowania a tym bardziej do milczącej akceptacji stan, w którym dostęp do wolności i wolnego wyboru szans, które ona stwarza jest ograniczony z powodu istnienia biedy. Michael Novak chrześcijańską koncepcję wolności streszcza stwierdzeniem, że każda wolna osoba jest “opiekunem swego brata”. Wyraża to powszechnie znany biblijny nakaz nakarmienia głodnego i przyodziania nagiego. Ocena moralna naszego postępowania dokonuje siępoprzez sposób w jaki dbamy o najsłabszych członków społeczności. Nie zmienia to jednak podstawowej zasady, że człowiek, stworzony na obraz i podobieństwo Pana Boga jest odpowiedzialny za własne życie i kierowanie swymi potrzebami. Chrześcijanin stoi  w tym miejscu przed pokusą i złudnym wrażeniem, iż rozwiązaniem dla biedy i innych trapiących ludzi problemów mogą być rządy, które ograniczając wolność przyczyniają się do realizacji sprawiedliwości społecznej. Pokusa jest na tyle silna, że cały czas mamy doczynienia z próbami na różną skalę ograniczenia wolności na rzecz stworzenia racjonalistycznego systemu organizacji ludzkiego społeczeństwa. Ponad wiek temu tę tendencje Alexis de Tocqeville w Dawnym ustroju i rewolucji tak podsumował, że skoro rząd zajął miejsce opatrzności zrozumiałe jest, że każdy kto znalazł się w potrzebie wzywa jego pomocy. Funkcjonowanie tej sytuacji w wymiarze patologicznym i uczynienie jej elementem systemu, który istniał w naszym kraju do końca lat osiemdziesiątych, jest jedną z przyczyn dla których chrześcijanin w obliczu wolności opiera się na państwie. Naprawdę głęboka refleksja o naturze minionego systemu powinna skłaniać do przyjęcia poglądu, który wyraził Lord Acton, że wolność jest ochroną przed kontrolowaniem nas przez innych. Wymaga więc samokontroli, a przy tym poddania się wpływom religijnym i duchowym: edukacji, wiedzy, pomyślności. Wolność staje się w większym stopniu kwestią moralności niż polityki. Również moralnych argumentów używał Adam Smith dla systemu wolności naturalnej jakim jest kapitalizm. To moralność i to moralność chrześcijańska stanowi o sile i trwałości wolności we wszystkich jej przejawach. Pogląd ten najwyraźniej i najdobitniej sformułował współczesny polski polityk Mirosław Dzielski. Stwierdził w jednym z wywiadów, że  religijność społeczeństwa jest warunkiem zachowania jego wolności. Nie wyobrażam sobie funkcjonowania państwa prawa, a państwo liberalne jest państwem prawa, bez ludzi, którzy są moralni w głębszym znaczeniu religijnym (...).  Na refleksję tę wpłynęło zapewne ocena funkcjonowania systemu, który był zaprzeczeniem tych wartości. Jego dogłębny i radykalnie odmienny od upowszechnionego wśród elit opozycyjnych  osąd dokonany przez Mirosława Dzielskiego dotyka jednego z największych zagrożeń, które ten system sprowadził na nasz kraj. Przez blisko pół wieku system nieustannie niszczył fundamenty egzystencji narodu, doprowadzając do zapaści cywilizacyjnej w sferze pracy. Dzielski wiąże pracę z istnieniem  Narodu, który dzięki niej również staje się wspólnotą. Praca dla niego jest równie ważnym czynnikiem określającym Naród jak wspólny język, kultura, religia i państwo. To właśnie poprzez pracę niż jakiekolwiek inne działanie jak pisze “istnienie indywidualne włącza się w byt narodowy, umacnia go i samo czerpie z niego siły. Praca stanowi o duchowej i materialnej sile narodu, warunkuje rozwój jego kultury”. 

Jako zwolennik radykalnego liberalizmu ekonomicznego, który uczynił z pracy podstawę odbudowy cywilizacji w naszym kraju, opowiadał się za  pełną wolnością jednostek w sferze pracy. “Żaden człowiek nie ma więc prawa nie tylko zabierać cudzej pracy czy jej owoców, ale nawet dowolnie określać jej wartości”  stwierdza w tekście “Kilka uwag o obyczaju złej pracy w Polsce”. Jest dla niego oczywiste, że “człowiek, otrzymuje tylko tyle, ile jest jego praca warta na rynku”. Jeżeli tak jak w socjalizmie lub w krajach kapitalizmu bananowego, źródłem bogactwa nie będzie praca lecz przywileje pewnych grup społecznych to może to być jak stwierdza “źródłem poważnych zakłóceń moralnych i religijnych w sferze pracy”. Dla Dzielskiego praca opierała się na wiekowym systemie motywacyjnym powstałym w cywilizacji łacińskiej, na który składały się religia, moralność, korzyść własna i przyjemność. Suma tych bodźców dopiero powoduje, że jednostki są wstanie rzetelnie i wydajnie pracować. Próba ich zastąpienia bodźcami innego rodzaju prowadzi do zniszczenia społeczeństwa, które nie będzie w stanie wytwarzać już bogactwa. Powstanie bogactwa jest koniecznością cywilizacyjną. Trzeba ze źródła bogactwa narodowego,- twierdzi-  jakim jest wolna praca zepchnąć biurokratyczną górę.

Refleksje Dzielskiego o pracy jako niewątpliwego chrześcijanina wpisują się w dzisiejsze  rozważania o Chrześcijaninie wobec wolności.  

Dotyczą tylko pewnego aspektu, który niemniej  jest dziś równie fundamentalny jak dziesięć lat temu, kiedy Dzielski umierał w Ameryce. 

Nurtowało go jaki kapitalizm będzie w Polsce. Pisał również o takiej jego możliwej wersji: “Biznesem rządzić będą – oczywiście pośrednio – skorumpowani politycy i urzędnicy strzegący interesów potężnych kapitalistów i ich robotniczej klienteli. Handel zagraniczny będzie koncesjonowany. W cłach roić się będzie od wyjątków. Kraj będzie się rozwijał powoli. Korupcja kapitalistów, polityków i urzędników  prowadzić będzie do olbrzymich różnic w zamożności. (..) System prawny będzie niestabilny i będzie się zmieniał wraz ze zmieniającymi się interesami kolejnych grup rządzących. W polityce rozkwitać będzie demagogia. Politycy opozycyjni, wykorzystując nieświadomość żyjących w ubóstwie mas, skłonni  będą do rzucania haseł antykapitalistycznych i populistycznych.(...) Bogactwo będzie znienawidzone dla samego bogactwa, a nie z powodu niesprawiedliwości stanowiącej jego źródło. (...) Słaby, nie posiadający oparcia w szerokich rzeszach rząd będzie ustępował  przed żądaniami demagogów, gotów wprowadzić najbardziej nawet szkodliwe dla kraju zmiany, aby utrzymać się przy władzy. (...) Ludzie będą wiedzieć, że łatwiej jest wzbogacić  się dzięki przywilejom uzyskanym na drodze korupcji niż dzięki ciężkiej, uporczywej pracy.  Kapitalizm będzie krytykowany za zło wynikające z jego braku (...)”.

Dzielski zostawił sprawę otwartą. Będąc chrześcijaninem i politykiem na pewno starałby się nie dopuścić do ziszczenia się takiej wizji. Wierzył jako chrześcijański liberał, że kapitalizm da wolność i dobrobyt, że nie jest tylko wolnym rynkiem ale “systemem konstytuowanym również przez wartości chrześcijańskie.” Jego przestrogi, że “jeśli raz wtoczymy się w koleinę ulg podatkowych, przywilejów celnych, politycznych metod podziału dochodu narodowego, nasze gospodarstwo narodowe będzie chore, moralnie deprawujące. Znów na urzędzie zasiadać będzie biurokrata – hamujący przedsiębiorczość pasożyt”  mogą stanowić inspirację dla wszystkich chrześcijan uczestniczących w polityce, dla których wolność i eliminacja biedy są moralnym imperatywem działania. Dobrze byłoby aby również pamiętali słowa przytoczonego już na początku, jednego z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych Tomasza Jeffersona, że rząd mądry i oszczędny, który nie pozwoli ludziom krzywdzić się wzajemnie, który pozostawi im swobodę rozwoju gospodarczego i doskonalenia się, który nie odbierze pracującym od ust. Chleba zapracowanego przez nich – oto definicja dobrego rządu, którego nam potrzeba, by szczęście było pełne.

Andrzej Sadowski, 20.10. 1999 godz. 2.52