1. Potrzeba ustawy o dostępie do informacji publicznej

Wśród wolności i praw politycznych zawartych w Rozdziale II konstytucji RP Art. 61 zawiera prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. 

Ustawa o dostępie do informacji publicznej ma na celu skonkretyzowanie prawa obywatela do informacji publicznej zapisanego w Art. 61 Konstytucji przez wskazanie jakie uprawnienia składają się na prawo. Ustawa przyjmuje, że prawo to realizuje się przez dostęp do informacji, który mają zapewnić jednostki zobowiązane. 

Na pierwszy plan wysunięto zasadę bezpłatnego informowania obywateli w sposób i czasie zapewniającym aktualną wiedzę o stanie państwa, samorządów i instytucji publicznych oraz ich majątku.

Dalej wskazano na prawo wglądu, a więc zapoznania się z treścią dokumentów urzędowych. 

Jako odrębne wymieniono prawo kopiowania, a więc powielania lub przenoszenia na inne nośniki co obejmuje tak przenoszenie informacji co do treści jak i postaci dokumentu (w trybie graficznym) drogą teleinformatyczną.

Osobno wymieniono prawo dostępu do posiedzeń organów kolegialnych władz publicznych szczegółowo precyzując zakres tego uprawnienia.

Odrębnie zapisane prawo do uzyskania informacji przetworzonej, a więc w postaci zagregowanej, syntetycznej lub analitycznej w takim zakresie w jakim jest to istotne dla ogółu obywateli, czyli w postaci umożliwiającej ocenę i wnioskowanie.

Ustawa jest ustawą ustrojową gdyż rozwijając i precyzując konstytucyjną zasadę, że informacja publiczna jest jawna (a więc i dostępna poza sytuacjami ograniczenia jawności w drodze ustaw lub w związku z ochroną prywatności), wyznacza zakres jawności informacji publicznej oraz prawo dostępu do tej informacji w porządku prawnym RP. 

Zakres informacji publicznej (art.4) jest definiowany przez pojęcia: 

• instytucje publiczne,
• osoby publiczne,
• procedury publiczne,
• dane publiczne,
• majątek publiczny
• polityka i plany władz publicznych.

Dokładnie określa się w ustawie zakres podmiotowy ustawy tak, zobowiązanych jak i uprawnionych, posługując się terminami instytucji (osób) publicznych, państwowych i samorządowych osób prawnych, osób dysponujących majątkiem publicznym.

Ustawa wskazuje dokładnie na zobowiązanych do udostępnienia informacji publicznych, którymi mają być:

• organy władz publicznych (państwowych i samorządowych),
• osoby, które reprezentują Skarb Państwa lub samorządy mają pozycję dominującą,
• osoby reprezentujące inne państwowe lub samorządowe jednostki organizacyjne,
• organy samorządów gospodarczych i zawodowych,
• inne podmioty (osoby) prawa publicznego,
• inne osoby lub jednostki organizacyjne wykonujące zadania publiczne; zlecone lub powierzone ustawą lub w drodze umowy albo porozumienia,
• inne osoby lub jednostki dysponujące majątkiem publicznym,
• partie polityczne,
• związki zawodowe.

Ustawa reguluje sposoby upubliczniania informacji i zasady dostępu do informacji. Wprowadza się urzędowy publikator teleinformatyczny – Biuletyn Informacji Publicznej, który w praktyce powinien być urzędową stroną www pod urzędową domeną (adresem) w internecie. Zasadą jest, że każda jawna informacja publiczna, która nie została upubliczniona w Biuletynie jest udostępniana indywidualnie. Z tym jednak, że w pierwszej kolejności powinno następować udostępnienie powszechne do wglądu przez wykładanie, wieszanie lub udostępnianie informacji w terminalach (stacjach) teleinformatycznych w których zainteresowany może sam przeczytać informację i wydrukować ją lub przenieść na swój nośnik informacji lub przesłać e’mailem. 

W ustawie obowiązuje zasada domniemania jawności przywracając dla potrzeb wykładni właściwe proporcje pomiędzy jawnością i jej wyłączeniem w obszarze informacji publicznej. 

2. Przewidywane skutki społeczne, gospodarcze i prawne

W wymiarze społecznym (i politycznym) obywatele uzyskują realne możliwości wykorzystywania i obrony swych konstytucyjnych praw wobec władzy publicznej. 

Państwo jest dla obywateli:

• przejrzyste,
• przyjazne,
• zgodnie z ujęciem niemieckiej doktryny “przyzwoite”
• przede wszystkim wiarygodne. 

Transformacje konstytucyjnej regulacji zawartą w art. 61 w realny fragment rzeczywistości otaczającą obywatela to cel, który warto osiągnąć przede wszystkim ze względu na aksjologiczne treści zawarte w formule demokratycznego państwa prawa.

W wymiarze gospodarczym urzeczywistnienie regulacji ustawy będzie wspierało stabilność druku gospodarczego sprzyjając działaniom tych wszystkich podmiotów pragnących aby respektowanie standardów etnicznych było nieodłącznym elementem życia gospodarczego, co na styku służby interesu publicznego, prywatnie jest stanem ze wszech miar pożądanym, choćby ze względu na walkę z korupcją.

W wymiarze prawnym ustawa konkretyzuje konstytucyjne prawo do informacji publicznej, likwiduje istniejące luki w prawie oraz porządkuje stan prawny w sferze, będącej dotąd przedmiotem wielu fragmentarycznych regulacji. Szereg regulacji wprowadzonych w projekcie zmierza do uporządkowania regulacji odnoszących się do innych gałęzi rodzimego systemu nowo powstających w styczności z unormowaniami projektu.